2025-05-13
İletişime geçin
+905455880258Türk Hukuku’nda rödovans kavramı son yıllarda görülmeye başlamıştır. Türkçeye bu kavram Fransızcadaki “redevance” kelimesinden geçmiştir. Türkçede “redevance” kelimesi kira bedeli anlamına gelmektedir. Sözlük anlamıyla rödovans (redevans) kelimesi, lisans hakkı, berat ya da ticari marka sahibinin devrettiği firmalardan aldığı maddi karşılık olarak tanımlanmaktadır.
Madencilik Terimleri Sözlüğü’nde rödovans (rödavans) kelimesi; ruhsat sahalarının hak sahibinin sözleşmeyle özel ya da tüzel bir kişiye belli bir süre için terk etmesi halinde maden ocağının işletilmesini üstlenen kişinin esas ruhsat sahibine istihsal edilen her ton maden için ödemeyi taahhüt ettiği meblağ olarak ifade edilmiştir.
Mevzuat ve uygulamada rödovans kelimesi yerine kavram birliğinin sağlanması açısından yukarıda belirtilen ilgili mevzuatta Türkçeleştirme yapılarak “maden hakkı kira sözleşmesi” ya da “maden işletme kirası sözleşmesi” kavramlarının kullanılması daha yerinde olacaktır.
Rödovans sözleşmesi, ruhsat sahiplerinin ruhsat sahalarında bulunan madenlerin üretim yapılarak değerlendirilmesi amacıyla ruhsat sahasının bir kısmı veya tamamında kuruluşlara ya da üçüncü kişilere tasarruf hakkı sağlanması için bu kişilerle yaptıkları sözleşmeyi ifade etmektedir.
Maden işletme ruhsatı sahibinin maden sahasının bir kısmını ya da tamamını madencilik faaliyeti yapma ve maden cevherleri üzerinde tasarruf etme yetkilerini devretmeyi taahhüt ettiği, karşı tarafın da belli bir miktar üretim yaparak kararlaştırılan rödovans bedelini ödeme borcu altına girdiği özel hukuk sözleşmesi olarak ifade edilmesi mümkündür.
Rödövansçı kavramı rödovans veren şeklinde ifade edilebilmektedir. Rödovans sözleşmesi ile rödovansçı, maden sahası üzerindeki tasarruf hakkı konusunda kişisel hak sahibi olmaktadır. Mevzuatta rödovans sözleşmesinde rödovansçı sıfatıyla kimlerin yer alabileceği konusunda açık bir hüküm bulunmamaktadır. Doktrin, maden hukukuna hâkim olan ilkeler gözetilerek rödovansçının ruhsat sahibi olabilmek için aranan şartlara sahip olması gerektiğini kabul etmektedir.
Maden Kanunu’nun 6. maddesinde düzenlenen maden haklarını kullanmaya yetkili olabilecek kişilerin şartlarına bakıldığında kural olarak rödovansçının fiil ehliyetine sahip olmasının arandığı görülmektedir. Gerçek kişi olan rödovansçılarda T.C. vatandaşı olma şartına bakılmaktadır. Tüzel kişi olan rödovansçının ise; madencilik yapabileceği statüsünde yazılı olup56 Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına göre kurulmuş tüzel kişiliği bulunan şirketler, bu hususta yetkisi olan kamu iktisadi teşebbüsleri ile müesseseleri, iştirakleri ve bağlı ortaklarıyla diğer kamu kurum, kuruluş ve idareleri olabileceği kanun koyucu tarafından ifade edilmiştir. Maddede devlet memurlarının, diğer kamu görevlilerinin ve Genel Müdürlüğün merkez ve taşra teşkilatında çalışan mukaveleli ve yevmiyeli personellerin rödovansçı olamayacağı açıkça belirtilmiştir. Bu kişilerin rödovansçı sıfatıyla rödovans sözleşmesinde taraf olmaları kanun koyucu tarafından kabul edilmemiştir.
Rödövans sözleşmesinin taraflarından biri, maden işletme ruhsatı sahibidir. Ruhsat sahibi, rödovans sözleşmesiyle maden işletme ruhsatını değil ruhsata dayanılarak alınan maden işletme izninin kullanım hakkını üçüncü kişi veya kuruluşlara devretmektedir.
Maden Kanunu’nun 6. maddesinde maden haklarının kimlere verilebileceği açık şekilde düzenlenmiştir. Rödovans sözleşmesinde ruhsat sahibi olan taraf, maddede belirtilen maden hakkı verilebilecek kişilerden oluşmaktadır. Düzenlemede yer alan maden hakkı ile ifade edilmek istenen, maden arama ve işletme hakkı ile buluculuk hakkıdır. Maddede ruhsat sahiplerinin gerçek veya tüzel kişi olması açısından bir engel getirilmemesi nedeniyle ruhsat sahibinin özel hukuk gerçek veya tüzel kişisi ya da kamu tüzel kişisi olması mümkün görülmektedir.
Ruhsat sahibi olabilecek kişiler, Maden Kanunu’nun 6. maddesine göre fiil ehliyetine sahip bulunan T.C. vatandaşı gerçek kişiler ile madencilik yapabileceği statüsünde yazılı olup Türkiye Cumhuriyeti Kanunlarına göre kurulmuş bulunan tüzel kişiliği haiz şirketlerdir. Bu kapsamda hem gerçek kişilerin hem de özel hukuk tüzel kişilerinin ruhsat sahibi olması mümkündür. Ancak uygulamaya bakıldığında gerçek kişilerin ruhsat sahibi olmak için başvurduklarına pek rastlanmamaktadır. Özel hukuk kişisi olarak başvuru yapanlar genellikle ana sözleşmelerinde madencilik yapabileceklerine yönelik hüküm bulunan ticaret şirketleri olmaktadır. Maden hakları, kullanımı açısından yüksek gelir, araç-gereç, teçhizat ve emek gerektirmektedir.
Rödovans sözleşmesinin unsurlarından ilki, maden işletme hakkına ilişkin ruhsat sahibi olan tarafın izin alınan ruhsat sahası üzerindeki maden hakkının kullanımının üçüncü kişi veya kuruluşa devridir. Ruhsat sahibinin yalnızca maden arama ve işletme ruhsatının olması rödovans sözleşmesi açısından yeterli değildir. Rödovans sözleşmesi yapabilmek için maden ruhsat sahibinin ilgili maden sahası için maden işletme izni almış olması gerekmektedir. Maden işletme izni alınması durumunda ruhsat sahibinin kullanamadığı maden sahasının kullanım hakkını rödovans sözleşmesiyle üçüncü kişi veya kuruluşlara devretmesi mümkündür.
Rödovans sözleşmesinin ikinci unsuru, rödovansçının maden işletme iznini kullanması karşılığında ruhsat sahibine rödovans bedeli ödemesidir. Rödovans sözleşmesi kural olarak tam iki tarafa borç yükleyen sözleşmelerdendir. Bu kapsamda rödovansçının temel borcu, rödovans bedelinin ödenmesidir.
Rödovans bedeli olarak ifade edilen husus, kural olarak bir miktar paradır. Tarafların rödovans sözleşmesinde rödovans bedeline ilişkin sabit bir bedel (aylık sabit kira bedeli gibi) belirlemesi mümkündür. Bunun yanı sıra rödovansçı tarafından üretilen maden miktarını gözeterek değişken bir bedel belirlenmesi de söz konusu olabilmektedir. Uygulamaya bakıldığında değişken bedelin belirlenmesinde üretilen her ton maden başına sabit bir bedel ya da üretilen her ton madenin satış değerinin belirli bir oranı şeklinde düzenlemeye gidildiği görülmektedir. Üretilen maden miktarı değişkenlik gösterebildiğinden sabit bir bedel belirlenmesi taraflarca tercih edilmemektedir. Rödovans bedelinin belirlenmesine ilişkin kanunda herhangi bir kısıtlama öngörülmediğinden tarafların anlaşması kaydıyla bedelin farklı şekillerde ödenebilir.
Rödovans sözleşmesinin üçüncü unsuru, tarafların anlaşmasıdır. Rödovans sözleşmesi genel anlamda iki taraflı rızai bir sözleşme olduğu için ruhsat sahibi ile rödovansçının sözleşmenin objektif ve sübjektif olarak esaslı hususları konusunda anlaşmış olmaları gerekmektedir. Rödovans bedeli öngörülmüşse tarafların maden sahası üzerindeki maden hakkının kullanımının devri ve rödovans bedeli konusunda anlaşmış olmaları aranmaktadır. Anlaşmanın sağlanamaması halinde rödovans sözleşmesi geçerli olmamaktadır.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan izin alınması hususu, etkinlik unsuru olarak kabul edilmektedir. Etkinlik unsuru, hukukî işlemin hükümlerini meydana getirebilmesi için sonradan tamamlanması şart olan unsurlardır. Bu unsurun bulunmaması ilgili hukuki işlemi geçersiz hale getirmektedir96. Bu bağlamda rödovans sözleşmesinde Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan izin alınması şeklindeki etkinlik unsuru gerçekleşene kadar sözleşme askıdadır. İzin alınması durumunda sözleşme hüküm ifade ederken izin alınamaması veya alınmaması halinde rödovans sözleşmesi hükümsüz kalacaktır. Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı’ndan izni bulunmayan rödovans sözleşmeleri başlangıçtan itibaren geçersiz sayılmaktadır.
Maden Kanunu’nun 38. maddesinde Maden İşleri Genel Müdürlüğü tarafından bütün maden hakları ve faaliyetleri ile ilgili teknik ve malî konuları kapsayan bir maden sicilinin tutulacağı düzenlenmiştir. Kanunun 3. maddesine göre maden sicili, tüm madencilik faaliyetleriyle ilgili bilgilerin kayıtlı olduğu yeri ifade etmektedir. 2017 tarihli Maden Yönetmeliği’nin 96/2-k maddesine göre rödovans sözleşmesi, işletme ruhsatları sicil kayıtlarına işlenmektedir.
Yargıtay 6. Hukuk Dairesi E. 2015/10871 K. 2016/976 T. 16.02.2016
"Dava rödovans bedeli ve cezai şart alacağının tahsili istemine ilişkindir. Mahkemece davanın reddine karar verilmiş, hüküm davacı ve davalı vekili tarafından temyiz edilmiştir.
Davacı vekili, dava dilekçesinde; davacı ve davalı şirket arasında düzenlenen 03/02/2011 tarihli rödovans sözleşmesi ile Burdur yeşilova kayadibi mevkiğinde bulunan maden sahasının davalıya kiralandığını, davalının sözleşme başlangıcından itibaren rödovans bedeli ödemediği gibi, sözleşmede kararlaştırılan yükümlülüklerinden hiçbirini yerine getirmediğini, davalıya 18/07/2012 tarihinde keşide edilen ihtar ile altmış gün içinde rödovans bedelini ödemesi aksi halde sözleşmenin feshediliceği ve cezai şart talep edileceğinin bildirildiğini davalının sözleşmesinin 9.maddesiyle sözleşme yürürlükte bulunduğu sürece ve her ay asgari 1000 ton minimun %42 Cr 203 konsantre krom madeni üretimi yapmayı taahhüt ettiği,
11. maddede ise taahhüt edilen rödovans bedeli veya asgari üretim rödovans bedellerinin ödenmemesi halinin sözleşmenin tek taraflı feshi ve cezai şartı ödeme nedeni olarak kabul edildiğini belirterek rödovans bedeli ve cezai şart alacağı olarak şimdilik 20.000.TL'nin sözleşme tarihinden itibaren ticari temerrüt faiziyle birlikte tahsilini talep etmiştir.
Davalı vekili davacı şirket tarafından davalı şirket yetkililerinin kandırıldığını, taraflar arasındaki anlaşmaya aykırı olarak sözleşmeye 1000 ton tüvonan krom madeni yerine 1000 ton konsantre krom yazıldığını, üretilebilir cevher miktarı konusunda davalının yanıltıldığını, sözleşmeye konu sahadan aylık minimun 1000 ton konsantre krom madeni üretiminin mümkün olmadığını, sözleşme konusunun imkansız olması nedeniyle geçersiz olduğunu belirterek davanın reddini savunmuştur. Mahkemece bilirkişi raporu doğrultusunda dava konusu sahada yapılan arama çalışmalarında herhangi bir krom madeni ya da damarı tespit edilemediği ayda 1000 ton konsantre krom madeni üretilemeyeceği gerekçesiyle davanın reddine karar verilmiştir.
Davaya dayanak yapılan 05/02/2011 tarihli rödovans sözleşmesi konusunda taraflar arasında bir uyuşmazlık bulunmamaktadır. Sözleşmenin 9/a maddesinde" işletmecinin anlaşmaya konu maden sahasında üretilecek konsantre krom maden cevherinin satış miktarı veya stok ton üzerinden ruhsat sahibine %10, anlaşmaya konu maden sahasında üretilecek
tüvanan krom cevherinin, satış miktarı veya stok ton üzerinden %10 rödovans bedelini nakit veya konsantre krom olarak ödeyeceğini 9/b bendinde "işletmecinin sözleşme süresince ve sözleşmenin yenilenmesi halinde sözleşme yürürlükte bulunduğu sürece her ay asgari 1000 ton minimun % 42 konsantre krom madeni üretimini taahhüt ettiği 1000 ton minimun % 42 konsantre krom madeni rödovans bedelini her ayın rödovans avansı olarak ve peşinen ödemeyi taahhüt ettiği 11.maddede ise "sözleşmeye aykırılıklar nedeniyle ruhsat sahibinin herhangi bir zarara maruz kalması halinde işletmecinin ruhsat sahibinin tüm zararlarını ödeyeceği gibi ayrıca yüzbin Amerikan Doları cezai şart ödemeyi kabul ettiği kararlaştırılmıştır.
Kira sözleşmesi karşılıklı anlaşma veya bir mahkeme kararı ile feshedilmediğine göre tüm hükümleri ile geçerli olup tarafları bağlar. Ayakta olan sözleşme gereğince kiracı kiralananda üretim yapılamadığından bahisle kira bedelini ödemeden kaçınamaz TBK' nun 324. maddesinde kullanıma elverişli bulundurulduğu sürece kiralanan, kiracının kendisinden kaynaklanan bir sebeble kullanılmasa veya sınırlı olarak kullanılsa bile kiracının kira bedelini ödemekle yükümlü olduğu düzenlenmesine yer verilmiştir.
Bu durumda davacının rödovans bedelini talep etmesinde ve sözleşmenin uygulanmasını istemesinde bir usulsuzlük bulunmamaktadır. Ancak davacının sözleşmenin 11.maddesi gereğince cezai şart alacağı talep edebilmesi için öncelikle zarara uğraması ve bu zararın varlığını kanıtlaması gerekir. Mahkemece davacıya zararlarını açıklaması ve bu zarar kalemlerini kanıtlaması için süre ve imkan tanınarak sonucuna göre bir karar verilmesi gerekirken eksik inceleme sonucu yazılı şekilde karar verilmesi doğru değildir."
Avukat vekalet ücreti, hakkınızda yürütülecek işlem ve dava üzerinden belirlenmektedir. Bilindiği üzere her yıl Türkiye Barolar Birliği tarafından hazırlanan “Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi” yasalaşarak yürürlüğe girer. Görülen davalarda avukat vekalet ücreti, bu tarifede belirtilen ücretin altında bir tutar olarak belirlenemez, dolayısıyla her zaman sabit ve kesin değildir. Bununla birlikte Baro tarafından belirtilen asgari ücret tarifesinin üzerinde bir avukatlık ücreti belirlenmesi mümkün olabilir.
AV.İREM BİKE DEMİRHAN
Bizimle nasıl iletişime geçebilirsiniz? Her türlü avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmetleri hakkında bilgi almak için 0545 588 0258 numarası üzerinden tarafımıza ulaşabilir, her türlü sorunuz için irembikedemirhan@gmail.com adresine mail gönderebilirsiniz. Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için tarafımız ile iletişime geçebilirsiniz. (Avukatlık Kanunu uyarınca ücretsiz danışmanlık ve bilgi verme hizmetimiz bulunmamaktadır.)
İletişime geçin
+905455880258