Tam Yargı Davası

Tam yargı davası, idarenin herhangi bir işlemi, eylemi veya ihmali nedeniyle zarara uğrayan kişinin maddi ve manevi zararının tazmini amacıyla açtığı bir idari dava türüdür.

Tam Yargı Davası Nedir?

Tam yargı davası, idari işlem ve eylemlerden dolayı kişisel hakları doğrudan ihlal edilenler tarafından açılan davalara tam yargı davası denilmektedir. Burada bir bireyin maddi ya da manevi bir zarara uğraması söz konusudur. Yani esasen tam yargı davaları, devlet aleyhine açılan tazminat davası olmaktadır.  İdarenin güçlü olması, her yaptığı uygulamanın hukuka uygun olacağı anlamına gelmemektedir. Bir zarara sebep olan idare bu zararı gidermek ile yükümlüdür.

Tam Yargısı Davası Çeşitleri Nelerdir?

Tam yargı davasının dört türü bulunmaktadır. Bunlar tazminat davaları, istirdat davaları, vergi davaları ve idari sözleşmeden doğan davalardır.

Tazminat Davası

Tazminat davaları, idari işlem veya eylemler dolayısıyla bireylerin maruz kaldıkları zararların giderilmesi amacıyla açılan, idarenin mali sorumluluğuna dayanan davalardır.

İstirdat Davaları

İstirdat, yani geri alma davası, hukuka aykırı bir şekilde idarenin hesabına geçen bir malvarlığının veya parasal değerin geri alınması talebiyle açılan bir tam yargı davası çeşididir.

Vergi Davaları

Vergi yükümlüsü, sorumluluğu kapsamında bulunan verginin esasına veya miktarına karşı vergi mahkemesinde dava açabilir.

İdari Sözleşmeden Doğan Davalar

İdari sözleşmeler nitelikleri gereği kamu hizmetlerinin görülebilmesi amacı ile bir tarafında idarenin yer aldığı sözleşmelerdir. İdare bu sözleşmelerde hakim taraf olma özelliğine sahiptir ve bu nedenle özel hukuk sözleşmelerinden ayrılır. İdari sözleşmeler ile ilgili konularda çıkan uyuşmazlıklar idari yargının alanına girer.

Tam Yargı Davasında Esasa İlişkin Şartlar

Tam yargı davasının kabul edilebilmesi için, mahkemenin, idareyi kusurlu veya kusursuz sorumluluk ilkeleri gereğince sorumlu tutulması ve ortaya çıkan zararın idare tarafından tazmin edilmesi gerekmektedir.

Kusurlu Sorumluluk İlkesi: İdarenin kusura dayanan sorumluluğuna idare hukukunda “hizmet kusuru” denilmektedir. Hizmet kusuru, idarenin işleyişinde veya yerine getirdiği kamu hizmetinde eksiklik, ihmal veya gecikme yaşanmasıdır.

Kusursuz Sorumluluk İlkesi: İdarenin “kusursuz sorumluluk” ilkeleri gereği tazmin yükümlülüğü. Tam yargı davasında mahkeme öncelikle dava konusu zararın gerçekleşmesinde idarenin “hizmet kusuru” olup olmadığını araştırmalıdır. İdarenin zararın gerçekleşmesinde hizmet kusuru olmadığı tespit edildiğinde, “kusursuz sorumluluk” ilkeleri gereği idarenin sorumlu tutulup tutulmayacağı mahkeme tarafından değerlendirilmelidir. Kusursuz sorumluluk, idarenin sorumluluğuna gidilebilmesi için kusurunun aranmadığı, meydana gelen zarar ile idarenin eylem veya işlemi arasındaki nedensellik bağının ispatlanmasının yeterli görüldüğü bir sorumluluk halidir.

Tam Yargı Davası Nasıl Açılır?

Tam yargı davası, idari işlem veya eylemin özelliğine göre Danıştay, idare veya vergi mahkemesinde açılabilen bir idari dava türüdür. Tam yargı davası açılabilmesi için idarenin eylem ya da işlemi ile oluşan zarar arasında bir illiyet bağı olmalıdır. Tam yargı davasının bir idari işlemden doğan zararın tazmini amacıyla açılması durumunda dava, iptal davası ile birlikte açılabileceği gibi iptal davasının kesinleşmesinin ardından da açılabilir.

• İlliyet Bağı: Kişisel haklarının zarara uğraması, idari işlem ve eylem nedeniyle söz konusu olacaktır. Yani söz konusu idari işlem ve eylem ile kişisel hakların zarar görmesi arasında bir bağ söz konusu olacaktır.
• Tam yargı davası bir dilekçeyle açılır. Dilekçeler ve savunmalar ile davalara ilişkin her türlü evrak, Danıştay veya ait olduğu mahkeme başkanlıklarına veya bunlara gönderilmek üzere idare veya vergi mahkemesi başkanlıklarına, idare veya vergi mahkemesi bulunmayan yerlerde büyükşehir belediyesi sınırları içerisinde kalıp kalmadığına bakılmaksızın asliye hukuk hakimliklerine veya yabancı memleketlerde Türk konsolosluklarına verilebilir.

Tam Yargı Davasında Dava Açma Süresi

Tam yargı davasının açılabilmesi için kanunda belirlenmiş genel dava açma süresi, idari işlemin tebliğ tarihinden itibaren vergi mahkemelerinde ise 30 gündür. İdari işlemin niteliğine göre farklı kanunlarda farklı süreler de belirlenmiştir. Bu durumlarda özel dava açma süresine uygun hareket edilmesi gerekir. Zarara uğrayan kişi zararı öğrendiği andan itibaren dava açma süresi başlamaktadır. İdari fiilden dolayı zarara uğrayan birey, zararı öğrenmiş olduğu tarihten itibaren en geç bir sene içinde yapılmış olması gerekir. Zarar geç öğrenilmiş olsa dahi bu zararı eylemin üzerinden beş sene geçmiş ise dava açma hakkı düşmektedir.

➢ İlgili merciin başvuru üstüne otuz gün içerisinde bir cevap verme zorunluluğu bulunmaktadır.

Otuz gün içinde zararı giderebilir, bu talebi reddedebilir ya da yanıtsız bırakabilir. Yanıt vermez ise ya da talebi reddeder bu reddin kendisine tebliğini takip eden altmış günlük zaman içinde tam yargı davası açmak söz konusu olabilmektedir. Aynı şekilde yanıtsız bırakır ise zaten reddetmiş sayılacağından ötürü otuz günlük yanıtlama süresinin sona ermesinden itibaren ikinci altmış günlük dava açma zamanı başlar.

Tam Yargı Davalarında Zamanaşımı

İdari bir eylemden zarar görenler tam yargı davası açmadan önce, zarar verici idari eylemi idarenin yazılı bildirimi veya başka şekilde öğrendikleri tarihten itibaren 1 yıl ve her hâlükârda eylem tarihinden itibaren 5 yıl içinde ilgili idareye başvurarak haklarının yerine getirilmesini istemeleri gereklidir.

Tam Yargı Davasında Yürütmenin Durdurulması

Yürütmenin durdurulması; hukuka aykırılık iddiası ile iptal davasına konu olan bir idari işlem hakkında yetkili yargı yerinin dava konusu idari işlemi geçici olarak durdurmasıdır. Yürütmenin durdurulması kararları; idari işlemin iptal edilmesi anlamına gelmemekle birlikte yargılama boyunca işlemin hukuka uygun olduğuna ilişkin karinenin ve aynı zamanda işlemin uygulanmasının durdurulması anlamına gelmektedir. Danıştay veya idari mahkemeler, idari işlemin uygulanması halinde;

• Telafisi güç veya imkânsız zararların doğması,
• İdari işlemin açıkça hukuka aykırı olması,

Şartlarının birlikte gerçekleşmesi durumunda, davalı idarenin savunması alındıktan veya savunma süresi geçtikten sonra gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilirler. Dolayısıyla yürütmenin durdurulması yalnızca iptal davalarında söz konusu olabilir. Yani tam yargı davası sadece zararın giderilmesini konu edindiği için bu davalarda yürütmenin durdurulması talep edilemez. Ancak iptal davası ile tam yargı davası birlikte açıldığı durumlarda idari işlemin yürütmesinin durdurulması istenebilecektir.

Tam Yargı Davasında Görevli ve Yetkili Mahkeme

Bu dava türünde genel görevli mahkeme idare mahkemeleridir ancak bazı davalar  ilk derece mahkemesi olarak Danıştay’da da görülebilir.

➢ İdari sözleşmeden kaynaklanan tam yargı davaları dava konusu sözleşmeyi gerçekleştiren merciin bulunduğu yerdeki idare mahkemesinde görülür.

➢ Zarara neden olan idari uyuşmazlığı çözümlemeye yetkili idare mahkemesi; eğer zarar idarenin herhangi bir eylemiyle doğmuşsa, hizmetin görüldüğü yerdeki idare mahkemesidir.

Bunun dışında kalan durumlarda yetkili mahkeme davacının ikametgahı yer mahkemesidir.

Tam Yargı Davaları İle İlgili Danıştay Kararları

Danıştay E. 2012/1657, K. 2014/3421, T. 3.11.2014

İdarenin Kusurluluğu (Hizmet Kusuru)

“İdare, yürütmekle yükümlü olduğu kamu hizmetlerini yerine getirirken, gerekli teşkilatı kurmak, bu teşkilatın ayni, şahsi ve mali imkan ve araçlarını hizmete hazır tutmak, hizmetin ifası sırasında hizmetin zamanında ve gereği gibi işlemesine devamlı olarak nezaret etmek ve hizmetin işleyişini kontrol etmekle sorumludur. Gerek hizmetin ayni, şahsi ve mali imkan ve araçlarının temin ve ifasındaki kusur, gerekse temin edilen bu araçlarla ifa olunan hizmetin geç işlemesi, gereği gibi veya hiç işlememesi; idareye, zarar gören kimselerin bu sebeplerle doğan zararlarını tazmin sorumluluğunu yükler.”

Danıştay 10.Dairesi, E. 2013/3926, K. 2016/2818, T. 23.5.2016

İdarenin Kusurluluğu (Hizmet Kusuru)

“Evlerinin hemen alt kısmındaki arazide hayvan otlattığı esnada bulduğu havan mühimmatını, evlerine 80-100 metre mesafedeki kullanılmayan harabe eve götürmesi ve anılan yerde oynarken patlaması neticesinde ölmesi olayında, mühimmatın bulunduğu ve patladığı yerin meskûn mahal içerisinde kalması ve vefat edenin yaşı göz önünde bulundurulduğunda, söz konusu alanın kişilerin yaşam hakkını temin edecek şekilde var olan mühimmatın temizlenmesi ya da alana sivillerin girmesini önlemek amacıyla gerekli bütün tedbirleri almak suretiyle güvenliğin sağlanması gerekirken, söz konusu önlemlerin alınmaması sebebiyle idarenin hizmet kusurunun bulunduğu, mühimmatın bölücü terör örgütü mensuplarına ait olmasının da idarenin anılan hizmeti yerine getirme sorumluluğunu ortadan kaldırmayacağının kabulü gerekir.”

Tam Yargı Davaları ne kadar sürer?

İdare hukukunu ilgilendiren davalarında süre mahkemenin yoğunluğuna ve dosyanın kapsamına göre değişebilmektedir. Adalet Bakanlığı tarafından yargıda hedef süreler belirlenmiştir. Bu süreler davanın konusu ve niteliği uyarınca belirlenmiş olup İstinaf ve Danıştay aşamaları bu süre içinde değerlendirilmez. Pratik uygulamalara göz atıldığında;

• İdari makamlara başvuruların yapılması
• Dilekçelerin tam ve eksiksiz olması
• Delillerin toplanmasında geçen süreçler davanın süresini etkilemektedir.

Ancak bir davanın en kısa süre içerisinde sonuçlanması doyanın yakından takip edilmesi ile birebir ilgilidir. İyi bir dosya takibi davanın gereksiz uzamasını engellemektedir.

 Avukat vekalet ücreti ne kadardır?

Avukat vekalet ücreti, hakkınızda yürütülecek işlem ve dava üzerinden belirlenmektedir.  Bilindiği üzere her yıl  Türkiye Barolar Birliği tarafından hazırlanan “Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi” yasalaşarak yürürlüğe girer.  İdare hukuku kapsamında görülen davalarda avukat vekalet ücreti, bu tarifede belirtilen ücretin altında bir tutar olarak belirlenemez, dolayısıyla  her zaman sabit ve kesin değildir. Bununla birlikte Baro tarafından belirtilen asgari ücret tarifesinin üzerinde bir avukatlık ücreti belirlenmesi mümkün olabilir.(2023 Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi için tıklayınız.)

İlgili yazılarımız;

• Tam Yargı Davaları
• İptal Davaları
• Yürütmenin Durdurulması
• İdari sözleşmeden dolayı taraflar arasında çıkan uyuşmazlıklara ilişkin davalar

Bizimle nasıl iletişime geçebilirsiniz?

Her türlü avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmetleri hakkında bilgi almak için 0545 588 0258 numaralı telefondan numarası üzerinden tarafımıza ulaşabilir, her türlü sorunuz için irembikedemirhan@gmail.com adresine mail gönderebilirsiniz.

AV.İREM BİKE DEMİRHAN