2025-10-30
İletişime geçin
+905455880258Acele kamulaştırma usulü, kamulaştırma işleminin tamamlanmasının beklenilmesinde sorunlar yaşanabileceği durumların ortaya çıkması halinde uygulama olanağı bulan idarenin mal edinme yöntemlerinden birisidir.
Acele Kamulaştırma, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 27. maddesinde düzenlenmiştir. Madde metni şu şekildedir: “3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun uygulanmasında yurt savunması ihtiyacına veya aceleliğine Bakanlar Kurulunca karar alınacak hallerde veya özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda gerekli olan taşınmaz malların kamulaştırılmasında kıymet takdiri dışındaki işlemler sonradan tamamlanmak üzere ilgili idarenin istemi ile mahkemece yedi gün içinde o taşınmaz malın 10 uncu madde esasları dairesinde ve 15 inci madde uyarınca seçilecek bilirkişilerce tespit edilecek değeri, idare tarafından mal sahibi adına 10 uncu maddeye göre yapılacak davetiye ve ilanda belirtilen bankaya yatırılarak o taşınmaz mala el konulabilir. Bu Kanunun 3 üncü maddesinin 2 nci fıkrasında belirtilen hallerde yapılacak kamulaştırmalarda yatırılacak miktar, ödenecek ilk taksit bedelidir.”
Görüldüğü gibi, acele kamulaştırmanın şartlarına, şartların varlığı halinde mahkemece taşınmazın değerinin tespit ettirilmesine, tespit edilen bedelin bankaya yatırılmasına ve sonuç olarak idarenin taşınmaza el koymasına ilişkin hususlar düzenlenmiştir. 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunu, 2001 yılında 4650 sayılı Kanun ile yapılan düzenlemelerle köklü bir değişikliğe uğramıştır. 27. maddede yapılan değişiklikle acele kamulaştırma usulünün ruhuna uygun olarak hızlı bir değer tespiti yaptırılmak ve acele hale dayalı olarak taşınmaza el koyabilmek amaçlanmıştır. Acele kamulaştırma usulü, kamulaştırma işleminin tamamlanmasının beklenilmesinde sorunlar yaşanabileceği durumların ortaya çıkması halinde uygulama olanağı bulmaktadır. Acele kamulaştırma, olağan kamulaştırmadan farklı olarak, kıymet takdiri dışındaki işlemler daha sonradan tamamlanmak üzere, öngörülen usul ve şekilde taşınmaza el konulma şeklidir.
Kamulaştırma Kanunun 27. maddesinde acele kamulaştırma yapılabilecek haller sınırlı olarak sayılmıştır. Buna göre;
-3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanunun uygulanacağı yurt savunması hallerinde,
- Aceleliğine Cumhurbaşkanı karar alınacak hallerde,
- Özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlarda, acele kamulaştırma yapılabilir.
3634 sayılı Milli Müdafaa Mükellefiyeti Kanununun 1. maddesinde kanunun hangi koşullarda uygulanacağı belirtilmiştir: “Seferberlik ve savaş hali ile bu hallerin henüz ilan edilmemiş olduğu ancak savaşı gerektirebilecek bir durumun meydana geldiği gerginlik ve kriz dönemlerinde yapılacak seferberlik hazırlıkları ile kıtaların toplanması esnasında, alelade vasıtalarla temin edilemeyen bütün askeri ihtiyaçları veya hizmetleri bu Kanun hükümleri dairesinde vermeye veya yapmaya her şahıs borçludur.”
Kanunda düzenlenen acele kamulaştırma yapılabilecek bir diğer halde, aceleliğine Cumhurbaşkanının karar verdiği hallerdir. İstisnai bir kamulaştırma yolu olarak düzenlenen acele kamulaştırmanın bu halinde, acelelik halinin ne olduğunun kapsam ve çerçevesinin belli olmaması nedeniyle mülkiyet hakkının sınırlanmasında göreceli bir durumun oluşabileceği açıktır.
Acelelik kavramı, niteliği itibariyle belirsiz bir kavramdır. Belirsiz bir kavram olan “acelelik” ile Cumhurbaşkanına, bir halin acele olup olmadığı konusunda takdir etme ve olayı/durumu acele olarak niteleme yetkisi tanınmıştır. Kanunun bu düzenlemesiyle Cumhurbaşkanına, acele kamulaştırma işlemlerinin sebep unsuru bakımından takdir yetkisinin olduğu söylenebilir.
2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun 27. maddesinde düzenlenen özel kanunlarla öngörülen olağanüstü durumlar, şunlardır:
-2634 sayılı Turizm Teşvik Kanunun, 8. maddesinin 3. fıkrasının j bendindeki düzenlemeyle Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kültür ve turizm koruma ve gelişim bölgeleri içinde kalan özel mülkiyet konusu arazi ve arsaların turizm yatırımlarına tahsisi amacıyla, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununun 27. maddesi hükümlerine göre acele kamulaştırma yapabileceği belirtilmektedir.
-3213 sayılı Maden Kanunun 46. maddesinde, kamulaştırma işlemlerinin 2942 sayılı Kamulaştırma Kanununa göre yapılacağı düzenlenmiştir. Kamulaştırma işlemleri konusunda 2942 sayılı Yasaya gönderme yapılmakla yetinilerek, acele kamulaştırmaya ilişkin ayrıca özel bir düzenleme yapılmamıştır. Bu nedenle, özel şahıs lehine yapılacak olan kamulaştırmalarda acele kamulaştırmayı içeren 2942 sayılı Kanunun 27. maddesinin de uygulanabileceği kabul edilmektedir.
-4646 sayılı Doğal Gaz Piyasası Kanunun 12. maddesinde yapılan düzenleme ile bu kanun kapsamında yapılacak kamulaştırmalarda, 2942 sayılı Kamulaştırma Kanunun esas ve usullerinin geçerli olduğu düzenlenmiştir. Bu duruma göre, 27. madde kapsamında acele kamulaştırma usulü, bu kanun kapsamında yapılacak olan kamulaştırmalarda da uygulama alanı bulabilecektir.
-Özel kanunlarla öngörülen olağanüstü hallere, son olarak, 6306 Sayılı Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanunun 6. maddesinin 2. fıkrasındaki düzenleme eklenmiştir. Bu düzenleme, “Üzerindeki bina yıkılmış olan arsanın maliklerine yapılan tebligatı takip eden otuz gün içinde en az üçte iki çoğunluk ile anlaşma sağlanamaması hâlinde, gerçek kişilerin veya özel hukuk tüzel kişilerinin mülkiyetindeki taşınmazlar için Bakanlık, TOKİ veya İdare tarafından acele kamulaştırma yoluna da gidilebilir.” şeklindedir.
Acele kamulaştırmanın düzenlendiği özel kanunlar, daha çok ülkenin ekonomik yararının olduğu konuları içermektedir. Ülkenin ekonomik yararı için düzenlenen kanunlar, uygulamada özel hukuk kişilerinin yürüttüğü kamu hizmetlerinin ifası sırasında ortaya çıkan ihtiyaçlar için kullanılmaktadır.
Danıştay İdari Dava Daireleri Kurulu E. 2021/654 K. 2021/1420 T. 07.07.2021
Daire kararının özeti: Danıştay Altıncı Dairesinin 11/11/2020 tarih ve E:2020/5946, K:2020/10747 sayılı kararıyla;
Acele kamulaştırmaya ilişkin kararların Resmi Gazete'de yayımlanmasının ilgililere tebliğ hükmünde olmadığı, acele kamulaştırmaya ilişkin işlemlerin Anayasa'da yer alan temel hak ve özgürlüklerden olan mülkiyet hakkını kısıtlayıcı nitelikte bireysel işlem olması karşısında, otuz gün içinde dava açılacak idarenin gösterilmesi suretiyle ilgiliye tebliğ edilmesinin Anayasa'da güvence altına alınmış olan hak arama özgürlüğünün bir gereği olduğu,
Kamulaştırma işlemi ile acele kamulaştırma işlemi birbirlerinden farklı işlemler olup, davacılara, meşruhatlı davetiyeyle usulüne uygun başvurulacak merci ve süresini gösteren bir tebligat yapılmış ise, bu tarihten itibaren Kamulaştırma Kanunu'nda belirtilen otuz günlük özel dava açma süresinin aranacağı, şayet davacılara başvurulacak merci ve süresini gösteren böyle bir tebligat yapılmamış ise, bu durumda ilgililerin dava konusu işlemi bütün unsurlarıyla öğrendikleri tarihten itibaren genel idari dava açma süresi olan altmış gün içerisinde, kamulaştırma işleminin iptali istemiyle dava açabileceği, acele kamulaştırma işleminin iptali istemiyle ise; anılan işlemin usulüne uygun tebliğ edilmemesi halinde kararın öğrenilmesi üzerine altmış günlük genel dava açma süresi içinde dava açılabileceği, 2577 sayılı Kanun'un 20/A maddesinin uygulanamayacağı,
Uyuşmazlıkta, dava konusu Cumhurbaşkanı kararının davacıya tebliğ edilmediği, acele el koyma kararı davacıya tebliğ edilmiş ise de, anılan kararda husumetin yöneltileceği idarenin gösterilmesi suretiyle otuz gün içinde acele kamulaştırma işleminin iptali istemiyle dava açılabileceği şerhine yer verilmediği anlaşıldığından, acele kamulaştırma işleminin iptali istemiyle öğrenme tarihinden itibaren altmış günlük dava açma süresi içerisinde dava açılabileceğinin kabulü gerektiği,
Bu durumda, davacının dava konusu işlemi en geç acele el koyma kararının kendisine tebliğ edildiği 06/01/2020 tarihinde öğrendiğinin kabulü gerektiğinden, altmış günlük genel dava açma süresi içerisinde, yani en son 06/03/2020 tarihinde açılması gereken davanın 16/03/2020 tarihinde açılması nedeniyle esasının incelenmesine olanak bulunmadığı gerekçesiyle,
davanın süre aşımı yönünden reddine karar verilmiştir.
Avukat vekalet ücreti, hakkınızda yürütülecek işlem ve dava üzerinden belirlenmektedir. Bilindiği üzere her yıl Türkiye Barolar Birliği tarafından hazırlanan “Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi” yasalaşarak yürürlüğe girer. Görülen davalarda avukat vekalet ücreti, bu tarifede belirtilen ücretin altında bir tutar olarak belirlenemez, dolayısıyla her zaman sabit ve kesin değildir. Bununla birlikte Baro tarafından belirtilen asgari ücret tarifesinin üzerinde bir avukatlık ücreti belirlenmesi mümkün olabilir. (2024 -2025 Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi için tıklayınız.)
AV. İREM BİKE DEMİRHAN
Her türlü avukatlık ve hukuki danışmanlık hizmetleri hakkında bilgi almak için 0545 588 0258 numarası üzerinden tarafımıza ulaşabilir, her türlü sorunuz için irembikedemirhan@gmail.com adresine mail gönderebilirsiniz. Ücretli danışmanlık veya avukatlık hizmeti almak için tarafımız ile iletişime geçebilirsiniz. (Avukatlık Kanunu uyarınca ücretsiz danışmanlık ve bilgi verme hizmetimiz bulunmamaktadır.
İletişime geçin
+905455880258